detailหน่วยเคมีคลินิก

รายละเอียดการทดสอบ หน่วยเคมีคลินิก

1. วิธีเตรียมผู้ป่วยก่อนเก็บสิ่งส่งตรวจ

2. ข้อกำหนดในการเก็บและส่งสิ่งส่งตรวจ

3. วิธีการเก็บและส่งสิ่งส่งตรวจ

4.สถานที่รับสิ่งส่งตรวจ

5.การปฏิเสธสิ่งส่งตรวจ

6.การขอทดสอบเพิ่ม

7.การรายงานผลค่าวิกฤต

– รายละเอียดการทดสอบ –

|

1. วิธีเตรียมผู้ป่วยก่อนเก็บสิ่งส่งตรวจ

1.1	การส่งตรวจ blood glucose ให้ผู้ป่วยงดอาหารข้ามคืนอย่างน้อย 8 ชม. (ดื่มน้ำเปล่าได้)

1.2	การทดสอบ oral glucose tolerance test (OGTT) ในผู้ใหญ่ ยกเว้นหญิงมีครรภ์ ให้เตรียมผู้ป่วย ดังนี้
        -	ให้ผู้ป่วยทำกิจกรรมประจำวันและกินอาหารตามปกติ ซึ่งมีปริมาณคาร์โบไฮเดรตมากกว่า 150 กรัมต่อวัน เป็นเวลาอย่างน้อย 3 วัน ก่อนการทดสอบ
        -	งดสูบบุหรี่ ระหว่างการทดสอบและบันทึกโรคหรือภาวะที่อาจมีอิทธิพลต่อผลการทดสอบ เช่น ยา ภาวะติดเชื้อ เป็นต้น
        -	ให้ผู้ป่วยงดอาหารข้ามคืน อย่างน้อย 8 ชม. ในระหว่างนี้สามารถดื่มน้ำเปล่าได้
        -	เจาะเลือดก่อนดื่มน้ำตาลเพื่อเป็น fasting blood glucose หลังจากนั้นให้ผู้ป่วยดื่มน้ำตาลกลูโคส 75 กรัม ละลายน้ำประมาณ 250 – 300 mL และดื่มให้หมดภายใน 5 นาที เจาะเลือดเพื่อตรวจ glucose หลังจากดื่มน้ำตาล 1 และ 2 ชม. (อาจเจาะเลือดเพิ่มทุก 30 นาที ในกรณีที่ต้องการ)
        -	การทดสอบ OGTT ในเด็ก มีวิธีการเช่นเดียวกับผู้ใหญ่ แต่ปริมาณน้ำตาลกลูโคสที่ใช้ทดสอบ คือ 1.75 กรัมต่อน้ำหนักตัว 1 กิโลกรัม รวมแล้วไม่เกิน 75 กรัม

1.3	การทดสอบ oral glucose tolerance test (OGTT) ในหญิงมีครรภ์ ให้เตรียมผู้ป่วย ดังนี้
        -	ให้ผู้ป่วยงดอาหารข้ามคืนอย่างน้อย 8 ชม. (ดื่มน้ำเปล่าได้)
        -	เจาะเลือดก่อนดื่มน้ำตาลเพื่อเป็น fasting blood glucose หลังจากนั้นให้ผู้ป่วยดื่มน้ำตาลกลูโคส 75 กรัม หรือ 100 กรัม ละลายน้ำประมาณ 250 - 300 mL และดื่มให้หมดภายใน 5 นาที หากดื่มน้ำตาลกลูโคส 75 กรัม เจาะเลือดที่ 2 ชม. หลังจากดื่มน้ำตาลกลูโคส หรือเจาะเลือดที่ 1, 2 และ 3 ชม.หากดื่มน้ำตาลกลูโคส 100 กรัม

1.4	การทดสอบ 50g glucose challenge test (50 g GCT) ในหญิงมีครรภ์เท่านั้น ผู้ป่วยไม่ต้องงดอาหารก่อนการทดสอบ ให้ผู้ป่วยดื่มน้ำตาลกลูโคส 50 กรัมและเจาะเลือดหลังจากดื่มน้ำตาล 1 ชม.

1.5	การส่งตรวจระดับไขมันในเลือด (lipid profile) ได้แก่ การทดสอบ cholesterol, triglyceride, HDL-c, LDL-c, VLDL และการทดสอบกลุ่ม Vitamin ได้แก่ Vitamin A, Vitamin B1, Vitamin B12, Vitamin E, folate ผู้ป่วยต้องงดอาหารข้ามคืนอย่างน้อย 12 ชม. (ดื่มน้ำเปล่าได้)

1.6	การทดสอบ Metanephrine ก่อนเจาะเลือด ให้ผู้ป่วย
        -	งดอาหารและเครื่องดื่มต่อไปนี้ เครื่องดื่มที่มีคาเฟอีน เช่น ชา กาแฟ อาหารจำพวกช็อคโกแลต วนิลา และผลไม้ ในตระกูลกล้วย (banana and plantains) และผลไม้ที่ในตระกูลส้ม  เป็นเวลา 12 ชม. ก่อนมารับการเจาะเลือด 
        -	งดรับประทานยาในกลุ่มดังต่อไปนี้ ยาที่มีสาร L-DOPA เช่น ยาคลายเครียด ยาที่ใช้รักษาโรคพาร์กินสัน ได้แก่ Sinemet (levodopa/carbidopa) Symmetrel ยาในกลุ่ม dopamine agonists ได้แก่ Requip และ Mirapex และยาในกลุ่ม bromocriptine, bronchodilators, clonidine, digoxin, labelelol, methyldopa, monoamine, oxidase inhibitors, nitroglycerine, reserprine, sympathomimetric amines, tricyclic antidepressents เป็นเวลาอย่างน้อย 48 ชม. ก่อนมารับการเจาะเลือด โดยควรปรึกษาแพทย์เจ้าของไข้ก่อนทำการหยุดยา และไม่ควรหยุดยาเองโดยไม่แจ้งให้แพทย์ทราบ
        -	ให้ผู้รับบริการนอนพักผ่อนอย่างสงบเป็นเวลา 30 นาที ก่อนทำการเจาะเลือดในท่านอน เพราะการเจาะเก็บตัวอย่างในท่านั่ง อาจส่งผลให้ค่าที่ตรวจวิเคราะห์เกิดผล false positive ได้

1.7	การทดสอบ Quad test ให้เจาะเลือดโดยอายุครรภ์อยู่ในช่วง 14-18 สัปดาห์

1.8	การเก็บปัสสาวะเพื่อตรวจ VMA, 5-HIAA และ Metanephrine ให้ผู้ป่วย ต้องงดอาหารดังต่อไปนี้ อย่างน้อย 3 วันก่อนเก็บและระหว่างการเก็บปัสสาวะตลอด 24 ชม. 
        -	VMA: งดรับประทานอาหารที่มีวานิลลา ช็อกโกแลต น้ำชา กาแฟ กล้วย ผลไม้จำพวกส้ม เช่น ส้มโอ มะนาว
        -	5-HIAA: งดผลไม้ เช่น กล้วย มะเขือเทศ สัปปะรด อะโวคาโด วอลนัท และลูกพลัม
        -	Metanephrine งดรับประทานเครื่องดื่มที่มีคาเฟอีน เช่น ชา กาแฟ และอาหารจำพวกช็อคโกแลต วนิลา ผลไม้ ในตระกูลกล้วย (banana and plantains) และผลไม้ที่มีรสเปรี้ยว เช่นส้ม และยาที่มีสาร L-DOPA เช่น ยาคลายเครียด ยาที่ใช้รักษาโรคพาร์กินสัน ได้แก่ Sinemet (levodopa/carbidopa) Symmetrel ยาในกลุ่ม dopamine agonists ได้แก่ Requip และ Mirapex และยาในกลุ่ม bromocriptine, bronchodilators, clonidine, digoxin, labelelol, methyldopa, monoamine, oxidase inhibitors, nitroglycerine, reserprine, sympathomimetric amines, tricyclic antidepressents โดยควรปรึกษาแพทย์เจ้าของไข้ก่อนทำการหยุดยา และไม่ควรหยุดยาเองโดยไม่แจ้งให้แพทย์ทราบ

|

2. ข้อกำหนดในการเก็บและส่งสิ่งส่งตรวจ

2.1	การส่งตรวจทางเคมีคลินิกบางรายการต้องเตรียมผู้ป่วยให้ถูกต้องโดยเคร่งครัดดังรายละเอียดในข้อ 1

2.2	ปริมาณและชนิดของเลือดที่ใช้ในการทดสอบ
        -	Blood glucose, L-Lactic acid  ใช้ NaF blood ปริมาตร 1 - 2 mL
        -	การทดสอบ 1-5 รายการ ใช้ lithium heparin blood หรือ clotted blood ปริมาตร 2 mL ยกเว้นมีการทดสอบดังต่อไปนี้ ได้แก่ Osmolality, PCT, Aldolase, Interlukin-6 ใช้เลือดปริมาตร 4 mL
        -	การทดสอบ 5-15 รายการ ใช้ lithium heparin blood หรือ clotted blood จำนวน 4 mL
        -	การทดสอบ Vitamin A, E, 25-OH Vitamin D2/D3, Quad test และ Protein electrophoresis ใช้เลือดชนิด clotted blood เท่านั้น ปริมาตรอย่างน้อย 6 mL
        -	การทดสอบ Vitamin B1, HbA1c และ Ammonia ใช้ EDTA blood ปริมาตร 2 - 3 mL และการทดสอบ Metanephrine ใช้ EDTA blood ปริมาตร 6 mL

2.3	การทดสอบ Ammonia และ Lactate ให้แช่สิ่งส่งตรวจในน้ำแข็งระหว่างนำส่ง และส่งตรวจทันที โดยขอให้โทรศัพท์แจ้งห้องปฏิบัติการเคมีคลินิกล่วงหน้าก่อนส่งตรวจประมาณ  30 นาที

|

3. วิธีการเก็บและส่งสิ่งส่งตรวจ

3.1	การเจาะเก็บเลือด
        3.1.1	เช็ดผิวหนังบริเวณที่จะเจาะเลือดด้วย 2% chlorhexidine in 70% alcohol เนื่องจากการใช้น้ำยาฆ่าเชื้ออื่นจะทำให้เกิดการปนเปื้อนของสารเคมีที่มีอยู่ในน้ำยาฆ่าเชื้อนั้นได้ เช่น การใช้โปตัสเซียมไอโอไดน์ทำความสะอาดทำให้ค่าของซีรัมโปตัสเซียมและคลอไรด์ผิดจากความจริง
        3.1.2	หลีกเลี่ยงการเกิด venous stasis จากการรัดแขนขณะเจาะเลือดนานเกิน 1 นาที ซึ่งทำให้สารเคมีบางตัวสูงกว่าความเป็นจริง เช่น protein, calcium, lactate
        3.1.3	หลีกเลี่ยงการเจาะเลือดจากแขนที่รับน้ำเกลือหรือสารน้ำต่าง ๆ เพราะอาจมีส่วนประกอบของ glucose และ electrolyte ทำให้ผลการตรวจมีค่าสูงกว่าความเป็นจริง เนื่องจากการปนเปื้อนของน้ำเกลือ ซึ่งผู้ป่วยกำลังได้รับ นอกจากนั้นยังไปเจือจางเลือดทำให้ตรวจสารอื่นได้ค่าต่ำกว่าความเป็นจริง
        3.1.4	หลีกเลี่ยงปัจจัยที่ทำให้เม็ดเลือดแดงแตก เพราะจะมีผลกระทบต่อค่าของสารเคมีบางชนิด เช่น potassium, LDH, AST (SGOT), inorganic phosphate, folate, D-bilirubin 

3.2	การเก็บปัสสาวะ
        3.2.1	การเก็บปัสสาวะ แบบสุ่ม (random urine) ให้ผู้ป่วยถ่ายปัสสาวะเป็น 3 ช่วง ปัสสาวะที่ถ่ายช่วงแรกและช่วงหลังให้ทิ้งไป เก็บเฉพาะปัสสาวะที่ถ่ายช่วงกลาง (midstream urine) ประมาณ 10 - 50 mL ใส่ภาชนะสำหรับใส่ปัสสาวะปิดฝาให้สนิท
        3.2.2	การเก็บปัสสาวะ 24 ชม. (24 hr urine) เริ่มเก็บปัสสาวะโดยให้ผู้ป่วยถ่ายปัสสาวะทิ้งก่อนเริ่มเก็บ บันทึกเวลาไว้ หลังจากนั้นจึงเก็บปัสสาวะที่ถ่ายครั้งต่อ ๆ ไป ในขวดเก็บปัสสาวะที่ใส่สารรักษาสภาพ หรือ preservative สำหรับรักษาสภาพสิ่งส่งตรวจไม่ให้เสื่อมสภาพ (การทดสอบแต่ละชนิดอาจใส่สารรักษาสภาพแตกต่างกัน) เก็บปัสสาวะทุกครั้งจนครบ 24 ชม. ปิดฝาให้สนิท โดยให้ปัสสาวะครั้งสุดท้ายคือเวลาเดียวกันกับเวลาที่เริ่มถ่ายทิ้งครั้งแรก เมื่อเก็บครบเวลาแล้วให้รีบนำส่งห้องปฏิบัติการ ติดต่อขอรับขวดเก็บปัสสาวะได้ที่หน่วยรับสิ่งส่งตรวจ  สาขาวิชาพยาธิวิทยา 
        3.2.3	สำหรับสถานพยาบาลภายนอก การส่งตรวจที่ใช้ปัสสาวะ 24 ชม. ให้ใช้สารรักษาสภาพตามที่ระบุในตารางด้านล่าง

การทดสอบ	สารรักษาสภาพ (preservative)
	5 mL Toluene	10 mL 6N HCL

Urea Nitrogen/Creatinine	✓	✓
Uric acid	✓	ห้ามใช้
Citrate	✓	✓
Total protein	✓	ห้ามใช้
Calcium / Phosphorus	✓	✓
VMA/ Metanephrine	ห้ามใช้	✓
Glucose	✓	✓
5-HIAA	10 mL 6N HCL หรือ 25 mL glacial acetic acid
Electrolytes/Osmolality/Amylase	ไม่ใช้ preservative

        3.2.4	สิ่งส่งตรวจอื่น ๆ ได้แก่ pleural fluid, peritoneal fluid, CSF และน้ำล้างไต แพทย์เป็นผู้จัดเก็บใส่ภาชนะที่ได้ระบุไว้
3.3	การส่งสิ่งส่งตรวจ
        3.3.1	การทดสอบทางเคมีคลินิกโดยทั่วไป ควรส่งสิ่งส่งตรวจไปยังห้องปฏิบัติการให้เร็วที่สุด ไม่ต้องแช่ในน้ำแข็ง (ยกเว้นบางการทดสอบ) เพื่อห้องปฏิบัติการจะทำการปั่นแยกซีรัม พลาสม่าออกจากเม็ดเลือดแดง ภายในเวลา 2 ชม. เพราะถ้าปล่อยให้ลิ่มเลือดแช่อยู่ในซีรัมนานเกินไป สารเคมีที่มีมากในเม็ดเลือดแดงจะออกมาในซีรัม ทำให้ระดับสารเคมีดังกล่าวสูงเกินความเป็นจริง

|

4.สถานที่รับสิ่งส่งตรวจ

จุดจัดเก็บและรับสิ่งส่งตรวจผู้ป่วยนอกและจุดรับสิ่งส่งตรวจผู้ป่วยใน

|

5.การปฏิเสธสิ่งส่งตรวจ

ข้อปฏิบัติทั่วไปในการรับและปฏิเสธสิ่งส่งตรวจของสาขาวิชาพยาธิวิทยา หน้า 10

|

6.การขอทดสอบเพิ่ม

ดำเนินตามข้อปฏิบัติทั่วไปในการส่งสิ่งส่งตรวจหัวข้อ“การขอทดสอบเพิ่ม” หน้า 7

|

7.การรายงานผลค่าวิกฤต

ารทดสอบ	ช่วงวัย	ระดับค่าวิกฤติที่รายงาน
ารทดสอบ	ช่วงวัย	น้อยกว่า	มากกว่า
1. Glucose	Adult	60 mg/dL	500 mg/dL
1. Glucose	Pediatric	50 mg/dL	500 mg/dL
2. Calcium	Adult	5 mg/dL	15.0 mg/dL
2. Calcium	Pediatric	6 mg/dL	15.0 mg/dL
3. Sodium (Na+)	Adult	120 mmol/L	160 mmol/L
3. Sodium (Na+)	Pediatric	120 mmol/L	160 mmol/L
4. Potassium (K+)	Adult	2.5 mmol/L	6.0 mmol/L
4. Potassium (K+)	Pediatric	2.5 mmol/L	6.0 mmol/L
5. Chloride (Cl-)	Adult	70 mmol/L	130 mmol/L
5. Chloride (Cl-)	Pediatric	80 mmol/L	130 mmol/L
6. Total Carbon dioxide (T-CO2)	Adult	10 mmol/L	45 mmol/L
6. Total Carbon dioxide (T-CO2)	Pediatric	10 mmol/L	40 mmol/L

หมายเหตุ:	Adult คือ ช่วงอายุ > 15 ปี ขึ้นไป
		Pediatric คือ กลุ่มเด็กอายุตั้งแต่แรกเกิด ถึง 15 ปี

ค่าวิกฤต หมายถึง ผลการวิเคราะห์ทางห้องปฏิบัติการทางการแพทย์ที่ส่งผลกระทบต่อผู้ป่วย ที่จำเป็นจะต้องแจ้งโดยด่วน

|

7.การรายงานผลค่าวิกฤต

	การจัดเก็บสิ่งส่งตรวจจากผู้ป่วยของคลินิกต่าง ๆ ในโรงพยาบาลสงขลานครินทร์	การรับสิ่งส่งตรวจ จากคลินิกต่าง ๆ ทั้งภายในและภายนอกโรงพยาบาลสงขลานครินทร์
ในเวลาราชการ	06:30-16:30 น.	06:30-16:30 น.
นอกเวลาราชการ	16:30-20:30 น.	16:30-20:30 น.
วันหยุดราชการและ วันหยุดนักขัตฤกษ์	07:00-16:00 น. (บริการเจาะเลือด 07:00-12:00 น.)	07:00-16:30 น.
	การจัดเก็บและรับสิ่งส่งตรวจผู้ป่วยนอก(ล่วงหน้า) ชั้น 1 อาคารสูติ-กุมารเวช	การรับสิ่งส่งตรวจ จากคลินิกต่าง ๆ ทั้งภายในและภายนอกโรงพยาบาลสงขลานครินทร์
ในเวลาราชการ	06:30-12:00 น.	06:30-12:00 น.
วันหยุดราชการและ วันหยุดนักขัตฤกษ์	ไม่เปิดบริการ	ไม่เปิดบริการ

หมายเหตุ: Adult คือ ช่วงอายุ > 15 ปี ขึ้นไป
Pediatric คือ กลุ่มเด็กอายุตั้งแต่แรกเกิด ถึง 15 ปี

ค่าวิกฤต หมายถึง ผลการวิเคราะห์ทางห้องปฏิบัติการทางการแพทย์ที่ส่งผลกระทบต่อผู้ป่วย ที่จำเป็นจะต้องแจ้งโดยด่วน